Komt een camera op mijn pad, de Mamiya C3

De vader van Jeroen is ziek, inmiddels verblijft hij in een hospice Ik heb Jeroen’s vader een paar maal ontmoet. Wat mij betreft steeds aangename ontmoetingen. Ik spreek met Jeroen af om samen op bezoek te gaan. Hij is bezig het huis op te ruimen.

Jeroen zoekt een bestemming voor de fotografiespullen van zijn vader, onder andere de Mamiya C3. Hij vraagt zich af of ik er interesse in heb. Ik heb altijd wel interesse in camera’s en andere zaken die met fotografie te maken hebben. Sommige zaken voeden die interesse nog eens extra. Maar ik heb ook mijn reserves.

De Mamiya C3 is zo’n camera die mijn interesse aanwakkert. Het is een camera uit de tijd dat fotografie een zekere wasdom bereikt: De fotografiewereld heeft een set gemeenschappelijke eenheden vastgelegd voor filmgevoeligheid en voor het meten van de hoeveelheid te fotograferen licht. Begrippen als diafragma en sluitertijd kunnen daarmee gemakkelijk in verband worden gebracht. Die verbanden zijn niet meer persé aan merk, apparatuur of film gebonden. Ze is daarentegen overdraagbaar en vergelijkbaar geworden. Fotograferen is daardoor een volwassen logische, technische bezigheid geworden. Sterker nog, iedereen kan leren te fotograferen.

Mijn grootvader en mijn vader hadden als opticien en horlogemaker een haast natuurlijke verbinding met fotografie. Het was een van hun hobbies. Mijn vader begon met een oude camera van zijn vader te fotograferen. Die camera werd later zijn vergrotingsapparaat. Mijn vaders oude camera werd mijn eerste camera. Ik en mijn broers hebben samen met mijn vader veel tijd doorgebracht in de tot DoKa omgebouwde badkamer. Mijn vader probeerde daar zijn door ervaring opgedane kennis en inzichten over fotografie aan ons over te brengen. Misschien dat hij toen niet helemaal daarin slaagde. Hij zaaide toen wel het zaadje dat maakte dat fotografie ook een van mijn hobbies werd.

Na zoveel jaren daarop terugkijkend denk ik dat ik daar van mijn vader niet alleen iets heb opgestoken over fotografie. Ik was getuige van zijn worsteling met een zich veranderend kader voor de fotografie. De losse informele aanpak van vroeger werd gestructureerd, gereduceerd tot de kern: het “schrijven met licht”. In die veranderingen botste misschien iets met mijn vaders meer intuïtieve aard en wat impulsieve aanpak van zaken. Maar mijn vader liet mij toen ook zien hoe je ervan kon leren, door maar gericht te observeren en te analyseren. Hij vertaalde zijn “oude” jargon naar de “nieuwe” wereld. Mijn vader maakte zich de benodigde kennis eigen.

Het licht ging aan in de donkere kamer. Mijn vader had geleerd over zijn interesse in fotografie. Hij kon ermee omgaan, hij wist waarover hij het had, hij kende zijn beperkingen, hij wist wat hij wilde. Hij zette daarna heel gericht zijn zinnen op deze of gene camera. Om foto’s te maken, niet om ze te ontwikkelen en af te drukken.

Wat heeft dit te maken met een Mamiya C3? Daar gaan we dan: Deze is ontwikkeld in de tijd dat ik werd geconcipieerd, we zijn nagenoeg even oud. In dezelfde tijd beleefde mijn vader zijn fotografiehobby ten volle. Het zal een heerlijke gedachte voor hem zijn geweest dat na drie dochters een zoon werd geboren. Eindelijk, een jongen waarmee je je technische interesses kunt delen. Behalve een leeftijdsgenoot, zie ik in de Mamiya C3 ook een camera die een heel beeldend verhaal vertelt over de stand van fotografie van die tijd. Dat is de fotografie zoals ik die hierboven beschrijf, een fotografie – eigenlijk een fotografietechniek – die zich heeft gereduceerd tot de kern.

De basisfuncties zijn ieder afzonderlijk duidelijk zichtbaar op de buitenzijde van de camera. Alles werkt handmatig: Scherpstellen doe je door de lens naar voren of achteren te bewegen. De controle daarop doe je door middel van een beeld dat op een scherm is geprojecteerd via een spiegel en een tweede lens. Diafragma en sluitertijd bepalen natuurlijk tezamen de hoeveelheid licht die er uiteindelijk op de film zal komen. Ook deze twee stel je handmatig in in samenhang met de filmgevoeligheid en de hoeveelheid licht die je wilt vangen. Die hoeveelheden licht moet je of meten of inschatten. Overigens diafragma, sluitertijd en filmgevoeligheid zijn gestandaardiseerde grootheden. Daarnaast herken je aan de buitenzijde van de camera bijna direct alle andere functies die te maken hebben met het laden en transporteren van de film en de mogelijkheden voor het verwisselen van de lenzen (objectieven).

Nu wordt mij zo’n camera zomaar gegeven? Je begrijpt nu na mijn verhaal hiervoor over een fase in de ontwikkeling van de fotografie, over mijn vader, over ik en mijn vader, wat er door mij heengaat wanneer ik zo’n camera zie of aanraak. Dat is een groot geschenk, dat ik niet zomaar kan aannemen. Ik heb met Jeroen afgesproken dat ik de camera zal reinigen en dat we er samen mee gaan fotograferen.

Jeroen en ik hebben deze week al een heerlijke avond met de camera doorgebracht en gekeken hoe het ding functioneerde. We waren onder de indruk van de – mechanische – beveiligingen rondom het verwisselen van de film en het voorkomen van – of het geven van de mogelijkheid tot – het maken van dubbele opnames. Het meest waren we onder de indruk van de beveiligingen rondom het verwisselen van het objectief. We bedachten er meteen een stappenplan bij:

1. Balg inschuiven, het mechaniek van de lenzen kan ontgrendeld worden (zie stap 3);
2. Knop links op de camera op “unlock” zetten, de lensopening wordt gesloten en in het beeld bovenop de camera wordt een rode streep zichtbaar;
3. Schuif links op de camera naar links bewegen, het mechaniek van de lenzen is ontgrendeld (zie stap 1);
4. Los de staaldraad aan de voorzijde van de camera, het objectief is los, kan verwijderd worden.

In omgekeerde volgorde:

1. Plaats het objectief terug en zet de staaldraad aan de voorzijde van de camera vast;
2. Knop links op de camera op “lock” zetten, de schuif links op de camera wordt teruggeschoven, de lensopening wordt geopend en de rode streep in het beeld bovenop de camera wordt verwijderd;
3. De camera is klaar voor gebruik.

Ik heb inmiddels alleen een stevige middag achter de rug met een oude camera, allerhande fris ruikende vluchtige stoffen en een hoop gereedschap. Ik heb contactspray gebruikt om wat vuil op te lossen en de boel los te maken. Daarna heb ik de vetfilm weer verwijderd met alcohol. Ik ben ook in het binnenste van het objectief gedoken. De sluiter leek eerst 1,4 sec nodig te hebben om 1 sec open te staan. Daarbinnen zitten verrekt kleine onderdeeltjes heel nauw op elkaar gepakt. Het was een heel gepriegel om onderdelen los te maken en op de juiste wijze terug te steken. Dan wil je af en toe wel eens van frustratie zomaar wat in de fik steken. Maar het oude “werkpaard” van Jeroen’s vader doet het weer en glimt als vanouds. De sluiter gebruikt nu nog maar 1,2 sec voor 1 sec opening.

Ik denk dat we het er op kunnen wagen om foto’s te gaan maken. Ik laat je weten wat de resultaten zijn.